Oslo Worlds rahpankonsearta: Vástádus eana / Mari Boine & Bugge Wesseltoft + guossi: Ella Marie Hætta Isaksen
Čájálmas speadjalastá musihkalaš báttiid mat njulget guhkás maŋos festivála historjjás, muhto maiddái dálá politihkalaš gova.
2023 šaddá mearrideaddji jahkin eamiálbmoga ja eanetlohkoálbmoga gaskavuođa dáfus Norggas. Guovvamánus čoahkkanedje vuosttaldeaddjit Oljo- ja energiijadepartemeantta ovddabeallái gáibidit ahte gaikot Fovsena bieggafápmorusttegiid, 500 beaivvi maŋŋel go Alimusriekti lei mearridan ahte norgga stáhta lei rihkkon sámi boazodoallobearrašiid vuoigatvuođaid. Vuosttaldeamit ledje dakkár hámis ja mearis maid eat lean oaidnán Áltá-ášši rájes.
Dáiddárat norgga eamiálbmotjoavkkuin leat dahkan deháleamos vuostekultuvrralaš rávnnji ođđaáigásaš Norggas. Dáiddárat leat leamaš aktivistat ja historjjá muitaleaddjit, geat leat várjalan giela ja kultuvrra dalle go ásahusat ja stuoraservodat leat beahttán. Suorgi lea odne rájáheapme, báidnon nanu individuála dovddastemiin, iige sáhte čoahkkáigessot dihto čuorvvascealkagiin iige stereotyhpaiguin. Gomitkeahtes dáistaleapmi sihke individuála ja kultuvrralaš oktasašvuođa ovddas lea suotna mii lea nanus buot artisttain geaid oaidnit Oslo konseartaviesu lávddi nalde ja maid sii iešguđet ládje vuosihit. Oslo World fáddá dán jagi lea 30 jagi musihkain ja aktivismmain – ja ii goassege leat dat leamaš čielgasut go rahpaneahkeda. Dán jagi rahpankonsearta lágiduvvo ovttas Riddu Riđđu festiválain.
1. oassi: Vástádus eana · The answer is land
Oktasašvuohta ja fuolkevuohta. Olbmuid gaskkas, luondduin ja eatnamiin maid mii juohkit. Dat leat váldofáttát sámi koreográfa ja dáiddára Elle Sofe Sara Vástádus eana · The answer is land čájálmasas, mas álbmotmusihkka juoigan lea guoddi elemeanta.
Čájálmas lea ráhkaduvvon čiežain nissonartisttain ja sidjiide, ja sii leat buohkat dovddus dánsejeaddjit ja juoigit. Sis lea iešguđetlágan duogáš ja eallinvásáhusat ja buktet iežaset historjjá ja jiena buktui. Sara máinnašit oktan dain gelddoleamos ja deháleamos koregráfain buolvvastis Norggas. Son berošta áigumušas mii lea lihkasta duohken – geahčastagas, timingas, hálttis ja intensitehtas – ja das ahte duođas galgá leahkime lávdde nalde. Koreografiija oaivádusgáldut leat vuosttaldeamit, sámi vuoiŋŋalaš meanut ja formašuvdnadánsun.
Vástádus eana · The answer is land lea ráhkaduvvon jagi 2021 Davvi-Norgga feastaspealuide, gos Sara lei feastaspealloprofiilla. Juoigama professora ja komponista Frode Fjellheim lea erenoamážit čállán dán bihttái máŋggajienat luđiid. Dás čájeha Fjellheim juoigama viidodaga musihkkamállen ja fanaha definišuvnna das mii sámi árbevirolaš musihkka duođas lea. Čájálmas lea hirpmahuhttán gehččiid ja leat hui čeavlát go beassat buktit OASI bihtás min gehččiide Oslo World lágideamis.
2. oassi: Mari Boine ja Bugge Wesseltoft
Mari Boine lea okta stuorimus dálááigge musihkkariin Norggas. 80-logu rájes lea son leamaš juoigama ja sámi musihkkaárbevieruid ođasteaddji, geas lea máŋggabealat ja bisánkeahtes sáhkkidis doaibma mii lea buktán su oktavuhtii lohkameahttun iešguđetlágan šáŋŋeriiguin ja artisttaiguin. Álbuma mainna beakkihii, Gula Gula jagis 1989, lea leamaš dego čahca sámi musihkkii, kulturdeaivvademiide norgalaš musihkas ja doalvvui Boine máilmmiviidosaš lávdái artistan. Son lea leamaš nanu vuostejietna digaštallamiin guoskevaččat duolbmamii ja dáruiduhttimii, ja lea vuostáiváldán ollu alimus bálkkašumiin Norggas sajádaga ovddas mii sus lea leamašan, lassin njealji Spellemann-bálkkašupmái álbumiiddis ovddas – vuosttaža 1989:s ja maŋemus Hedersprisen 2017:s. Mari Boine lea máŋgga geardde ovdal leamaš Oslo World lávddi nalde, ovttas KORK:in, iežas joavkkuin ja oassin Inga Juuso ávvokonsearttas. Dán háve beassat vásihit su hárvenaš ja lagas duo-ovttastusas.
Keyboardčuojaheaddji Bugge Wesseltoft lea fápmoguovddáš norgga musihkas. Son beakkihii go ovttasbarggai Jan Garbarekiin I took up the runes-álbumis ja Arild Anderseniin Sagn-álbumis, ja dan rájes lea leamaš veadjemeahttun hupmat norgga jazza birra ilmma ahte maiddái hupmá Bugge birra. Prošeakta New Conception of Jazz definerii klubbamusihka ja jazza ođđa oktiičatnama ovccilotlogus, ja čalmmustahtii ođđa musihkarbuolvva mii lea hábmen norgga musihka dan rájes. Lohkameahttun ovttasbargguid ja skearrofitnodaga Jazzland bokte lea son čanastagaid dahkan duohkut deike šáŋŋerduovdagis, ja OK World nammasaš vuollelabelis mii almmuhuvvui jagis 2018 Oslo World lágideamis lea son dađistaga ráhkadan ođđa deaivvadanbáikkiid musihkkariidda geat gullet iešguđetge kultuvrraide Norggas. Ruoŧa-norgga trio Rymden čoahkkáigeassá su sáhkkitvuođa elektronalaš ja akusttalaš surggiid rastá ja lea okta Eurohpá stuorimus jazzjoavkkuin odne. Seammás loaktá bures solo- ja duodilálašvuođain, juoga maid lea vuosihan It’s snowing on my piano lihkostuvvamiinnis, ja hui bures lihkostuvvon guhkilmas ovttasbargguin Sidsel Endreseniin. Ovttasbargu Wesseltoft ja Boine gaskkas lea máŋgga dáfus niehku – ja ođđa kapihtal dán guoktása áidnalunddot dáiddalaš bálgáin.
Oslo World rahpankonsertii leat ožžon fárrui maiddái ovtta dain deháleamos ođđa sámi musihkkariin Norggas. Ella Marie Hætta Isaksen lea áigá šaddan artistan geainna buohkat Norggas leat oahpásnuvvan – go vuittii Sámi Grand Prix ja Stjernekamp, ja barggus bokte ISÁK-joavkkuinis. 2022:s lei sus váldorolla filmmas Ellos eatnu – La elva leve, man vuođđun lea Áltá-dáistaleapmi, ja Fovsen-akšuvnnas 2023:s šattai okta eamiálbmogiid vuoigatvuođaid njunušolmmožin, doaibma man ovddas oaččui Fritt Ord gudnebálkkašumi.
